Taş Tepeler Projesi Nedir?
Taş Tepeler, Şanlıurfa’da, Göbekli Tepe ve çevresindeki diğer on bir arkeolojik alandan oluşan sit alanları topluluğudur. Bu sit alanları Göbeklitepe, Karahantepe, Harbetsuvan Tepesi, Gürcütepe, Kurttepesi, Taşlıtepe, Sefertepe, Ayanlar, Yoğunburç, Sayburç, Çakmaktepe ve Yeni Mahalle bölgesini kapsamaktadır.[1] Şanlıurfa’da, yaklaşık olarak 200 kilometrekarelik bir alana yayılır. 12 arkeolojik sit alanında tarih öncesi dönemdeki insanların günlük yaşamlarına ve inançlarına dair önemli bilgiler veren arkeolojik kazılar gerçekleştirilmektedir.[2]
Kaynak: https://tr.wikipedia.org/wiki/Ta%C5%9F_Tepeler
2021 yılında başlayan Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları Projesi diğer adıyla Taş Tepeler, Şanlıurfa’da yerleşik yaşamın başlangıcından, yerleşik ve besin üretimine dayalı köy yaşantısının bütünüyle benimsendiği döneme kadar uzanan, Neolitik Çağ’ın ilk aşamalarına odaklanan bir araştırmadır. Projenin öncelikli hedefi yaklaşık olarak MÖ 10. binyıl ile 7. binyıl arasınatarihlenen yerleşme kamp yeri, avlak ve benzeri buluntu yerlerinin bir envanterini çıkararak bunların bazılarında belirli bir program dahilinde kazılar yapmak ve bu sayede sürecin çok yönlü bir şekilde anlaşılmasını sağlayacak veriyi açığa çıkarmaktır.
Kaynak: Necmi Karul | Şanlıurfa Neolitik Çağ Araştırmaları Projesi: Taş Tepeler /2022 (https://www.academia.edu/82339571/%C5%9Eanl%C4%B1urfa_Neolitik_%C3%87a%C4%9F_Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%C4%B1_Projesi_Ta%C5%9F_Tepeler_2022)
Taş Tepeler ismi nereden geliyor?
Taş Tepeler, tarihin sıfır noktası olarak nitelendirilen Göbeklitepe ile çevresindeki 11 arkeolojik alana verilen isim. Yüksek tepeler üzerinde kurulmuş söz konusu 12 alan; Göbeklitepe, Karahantepe, Harbetsuvan, Gürcütepe, Kurttepesi, Taşlıtepe, Sefertepe, Ayanlar, Yoğunburç, Sayburç, Çakmaktepe ve Yenimahalle’den oluşuyor.
Taş Tepeler projesi dahilinde yapılan kazılar Göbeklitepe ile çağdaş olan ve benzer özellikler taşıyan başka yerler de olduğunu gösteriyor. 12 arkeolojik alan ve çevresi Anadolu’nun ve Yukarı Mezopotamya’nın yerleşik hayata geçen en eski topluluklarına ev sahipliği yapıyor. 100 kilometrelik alana yayılmış ‘taş tepelerin’ insanlık tarihi için az bilinen bir dönemi aydınlatması bekleniyor. ‘Taş Tepeler’de ortaya çıkan anıtsal yapıların, insanların bir araya geldiği komünal mekanlar olduğuna inanılıyor.
Taş Tepeler: Gizemli Taş Tepeler Ülkesi
Neolitik kutsal Göbeklitepe, ziyaretçilerine insanlık tarihinin pek bilinmeyen dönemlerine doğru bir zaman yolculuğu vaat ediyor. Şanlıurfa’yı çevreleyen engebeli taş tepelerde son yıllarda 11 erken yerleşim daha ortaya çıkarıldı. Bunlar Göbeklitepe ile birleşerek bugün Taş Tepeler olarak bilinen yeri oluşturur. Birlikte medeniyetimizin şafağına yeni bir ışık tutuyorlar.
Bugün Türkiye olarak bilinen hikayeli topraklar Anadolu’nun, medeniyetlerin beşiği olarak gösterilmesinin bir nedeni var. Güneydoğu’nun tarihi kentlerinden Şanlıurfa yakınlarında insan yerleşiminin en eski örneklerinin bulunması bu iddiayı daha da güçlendirdi. Çok tanrılı ve tek tanrılı pek çok dinin merkezi ve dünyanın ilk peygamberi İbrahim’in doğduğu yer olan Şanlıurfa, Neolitik Çağ’dan kalma yüzyılın en önemli arkeolojik buluntularının merkez üssü konumunda.
Her şey Göbeklitepe’de, Şanlıurfa merkezinin 15 kilometre kuzeydoğusundaki höyüğün 90’lı yılların ortalarında tespit edilip kazılmasıyla başladı. Bu höyük, anıtsal mimarinin yeryüzünde bilinen en eski örneklerini ortaya çıkarıyor ve tarihi en az M.Ö. 9.600’e kadar uzanıyor. Göbeklitepe buluntuları Mısır piramitleri ve Stonehenge’den en az yedi bin yıl önceydi; çoğu kişi için şok etkisi yarattı ve en eski tarihimizin yeniden gözden geçirilmesini talep etti.
Birçoğumuz için bunu hayal etmek zor olabilir ama toplumlarımız her zaman bugünkü kadar karmaşık değildi. Binlerce yıl boyunca, buğdayın evcilleştirilmesinden ve tarımın başlangıcından önce, insanlar küçük göçebe avcı-toplayıcı gruplar halinde yaşıyor, yiyecek topluyor ve hayatta kalmak için göç ediyordu. İklimin elverişsiz olduğu dönemler nedeniyle dünya her zaman uygun bir yer değildi. Yeni Holosen dönemi, son Buzul Çağı’nın MÖ 10.000 civarında sona ermesiyle başladı. Muazzam buzullar eridikçe, Türkiye’nin güneydoğusundaki ünlü Dicle ve Fırat nehirlerinin kaynakları da dahil olmak üzere Orta Doğu’nun büyük bir bölümünü kapsayan hilal şeklindeki bir bölge olan Bereketli Hilal olarak bilinen bölgede hayatta kalanlar için yeni yaşam alanları ortaya çıktı.
Göbeklitepe’nin keşfine kadar çoğu araştırmacı, Neolitik Devrim’in, bu kademeli ısınmanın insanların bitki yetiştirmeye ve hayvan gütmeye başlamasına ve böylece ilk karmaşık toplumları oluşturmasına olanak sağladığında gerçekleştiğine inanıyordu. Bugün araştırmacılar, Şanlıurfa civarında yaşayan Neolitik avcı-toplayıcıların, büyüyen nüfusun istikrarlı bir gıda kaynağına ihtiyaç duyması nedeniyle önce yerleşip daha sonra çiftçilik yaparak tam tersini yaptığını anlıyor.
Arkeologlar yakın zamanda Göbeklitepe yakınlarında aynı dönemden kalma daha küçük T sütunlarının bulunduğu en az bir düzine ek tepe alanı tespit etti. Taş Tepeler’in keşfi, MÖ 12.000 – 8.000 yılları arasında yaklaşık 200 kilometrelik bir alanda, ortak bir inanç etrafında birleşmiş daha büyük bir topluluğa işaret ediyor. Yerleşik yaşamın ve uzmanlaşmış emek biçimlerinin (sanatçılık gibi) ilk örnekleriyle birlikte, bu Çanak Çömlek Öncesi Neolitik kolektiflerin sakinleri, daha karmaşık toplumsal örgütlenme biçimlerini ilk deneyen ve yeni beslenme alışkanlıkları edinen kişiler oldu. Son zamanlarda yapılan kazılar, gelişen bu kültürde piktogramların da ortaya çıktığını göstermiştir.
(Kaynak: https://goturkiye.com/tas-tepeler-the-land-of-mysterious-stone-hills)
Neolitik Çağ Nedir?
Neolitik veya Yeni Taş Devri (Yunanca νέος néos ‘yeni’ ve λίθος líthos ‘taş’ kelimesinden gelir), Taş Devri’nin Avrupa, Asya ve Afrika’daki son bölümü olan arkeolojik bir dönemdir. Dünyanın çeşitli yerlerinde bağımsız olarak ortaya çıkmış gibi görünen geniş kapsamlı gelişmelerden oluşan Neolitik Devrimi gördü. Bu “Neolitik paket” çiftçiliğin başlatılmasını, hayvanların evcilleştirilmesini ve avcı-toplayıcı yaşam tarzından yerleşim tarzına geçişi içeriyordu. ‘Neolitik’ terimi, 1865 yılında Sir John Lubbock tarafından üç yaş sisteminin geliştirilmiş hali olarak icat edildi.[1]
Neolitik dönem, yaklaşık 12.000 yıl önce Epipaleolitik Yakın Doğu’da ve daha sonra dünyanın diğer bölgelerinde tarımın ortaya çıkmasıyla başladı. Yakın Doğu’da, yaklaşık 6.500 yıl öncesinden (M.Ö. 4500) Kalkolitik Çağ’ın (Bakır Çağı) geçiş dönemine kadar sürmüş, metalurjinin gelişmesiyle işaretlenmiş ve Bronz Çağı ve Demir Çağı’na kadar sürmüştür.
Diğer yerlerde Neolitik, Mezolitik’i (Orta Taş Devri) takip etti ve daha sonraya kadar sürdü. Eski Mısır’da Neolitik dönem Protodinastik döneme kadar sürdü, c. MÖ 3150.[2][3][4] Çin’de, Shang öncesi Erlitou kültürünün yükselişiyle birlikte M.Ö. 2000’li yıllara kadar,[5] İskandinavya’da ise Neolitik Çağ, M.Ö. 2000’li yıllara kadar sürmüştür.
Pre-Pottery Neolithic A
Çömlekçilik Öncesi Neolitik A
Neolitik 1 (PPNA) dönemi yaklaşık olarak MÖ 10.000 civarında Levant’ta başladı.[12] Türkiye’nin güneydoğusunda Göbekli Tepe’de M.Ö. 9500 yıllarına tarihlenen bir tapınak alanı bu dönemin başlangıcı olarak kabul edilebilir. Bu alan, civarda kalıcı konutların bulunmamasından da anlaşılacağı üzere, göçebe avcı-toplayıcı kabileler tarafından geliştirilmiştir ve bilinen en eski insan yapımı ibadet yeri olabilir.[17] 25 dönümlük (10 hektar) alanı kaplayan en az yedi taş daire, hayvanlar, böcekler ve kuşlarla oyulmuş kireçtaşı sütunları içerir. Çatıları destekleyebilecek sütunları oluşturmak için belki de yüzlerce insan tarafından taş aletler kullanıldı. MÖ 9500-9000 civarına tarihlenen diğer erken PPNA bölgeleri Tell es-Sultan’da (eski Eriha), İsrail’de (özellikle Ain Mallaha, Nahal Oren ve Kfar HaHoresh), Ürdün Vadisi’ndeki Gilgal’de ve Lübnan’ın Byblos kentinde bulunmuştur. Neolitik 1’in başlangıcı Tahuniyen ve Ağır Neolitik dönemlerle bir dereceye kadar örtüşüyor
(Kaynak: https://en.wikipedia.org/wiki/Neolithic)
Karahantepe mi daha eski Göbeklitepe mi?
Son arkeolojik çalışmalar, Karahantepe’nin Göbeklitepe’den bile daha erken olabileceğini göstermektedir. Bu durum sitenin dünyanın bilinen en eski Neolitik bölgesi olduğunu göstermektedir.
Göbeklitepe
Göbeklitepe Arkeolojik Alanı, Şanlıurfa kent merkezinin 18 kilometre kuzeydoğusunda, Örencik Köyü yakınlarındadır. Alan 1963 yılında, İstanbul ve Chicago Üniversitelerinin ortaklığıyla gerçekleştirilen bir yüzey araştırması sırasında keşfedilmiş ve “V52 Neolitik Yerleşimi” olarak tanımlanmıştır.
Tarihte yeni sayfalar açılmasına neden olan ve yüzlerce yıldır kabul edilen bazı bilgilerin değiştirilmesini gerekli kılan Göbeklitepe’nin keşif tarihi 1963 yılına gitse de ilk kazılar 1995 yılında başlamıştır.
Bir yerleşim alanı olarak kullanılmayan yalnızca dinsel amaçlara hizmet eden bu yerde birden çok tapınak bulunur. Bu yönüyle de yalnızca dünyanın en eski değil, aynı zamanda en büyük tapınma merkezi olarak kabul edilir.
Tüm bu bölgenin Neolitik Çağ’ın inanç ve hac merkezi olduğunu akla getiren ve günümüze kadar 6 tanesi gün yüzüne çıkarılsa da toplam sayılarının 20’yi bulduğu jeomanyetik ölçümlerle belirlenen anıtsal yapıların biçimleri birbirine benzemektedir. Boyları 6 metreyi bulan T biçimli sütunlar üzerinde işlenmiş Neolitik Çağ’da taşa kazınan en eski resimler olan ve bazıları üç boyutlu olarak yapılmış hayvan tasvirleri atalarımızın sanatsal yeteneğini de gözler önüne sermektedir.
20 yıl boyunca burada kazı çalışmalarını gerçekleştiren Prof. Dr. Klaus Schmidt, T biçimli ve bazılarında el ve parmakların da görüldüğü bu sütunların insan figürlerini temsil ettiğini kesin bir biçimde dile getirmektedir. Kazılarda elde edilen buluntuların bir kısmını Şanlıurfa Müzesi’nde görmek mümkündür.
Göbeklitepe pek çok yeni bilginin açığa çıkmasını sağlasa da buluntularla ilgili hala çözülemeyen sorular bilim adamlarının kafasını kurcalamaya devam ediyor. Bu tapınakları yapanların kimler olduğu, Ağırlıkları 60 tonu bulan sütunların buraya nasıl taşındığı ve dikildiği, üstlerinin tonlarca toprak ve taş ile örtülerek neden gömüldükleri, tapınakların amacının tam olarak ne olduğu, cevaplanmayı bekleyen ve muhtemelen yıllarca sürecek araştırmaları gerektirecek gizemler.
Kesin olan tek şey tüm bu araştırmaların insanlık tarihine katkı yapmaya ve şimdiye kadar yazılanları tamamen değiştirmeye devam edeceği…
Göbeklitepe Örenyerini sanal olarak ziyaret etmek için tıklayınız.
(Kaynak: https://www.ktb.gov.tr/TR-288623/gobeklitepe.html)
https://sanalmuze.gov.tr/muzeler/SANLIURFA-GOBEKLITEPE-ORENYERI/
Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Ersoy, Taş Tepeler isminin bölgedeki bu 12 arkeolojik alan için bir çatı isim olduğunu ve bu projenin Türkiye’de şimdiye kadar gerçekleşen en büyük arkeoloji projesi olduğunu söylüyor. Kaynak: Arkeofili on 25 Eylül 2021 ( https://arkeofili.com/gobekli-tepenin-de-dahil-oldugu-tas-tepelerde-kazilar-basliyor/)
Karahantepe
Karahantepe, Şanlıurfa’nın 60 kilometre doğusunda yer almaktadır. 12 bin yıllık bir geçmişe sahip olan Şanlıurfa’nın, antik kent Ur Kaśdim (Kaldealıların Şehri) olduğuna inanılır. Urfa, bölgede gelişmiş tüm uygarlıkların mirasını gururla sergilemektedir.
Şanlıurfa, Yahudilerin, Hıristiyanların ve Müslümanların kutsal kabul ettiği bir yerdir. Eski Ahit’e göre, “üç tek tanrılı dinin babası” olan İbrahim Peygamber, Ur Kaśdim şehrinde doğmuş ve ailesiyle birlikte “Atababalar Evi” Harran’a göç etmiştir.
Şanlıurfa toprakları, M.Ö. 2. binyılda Hurri Devlet’nin şehirlerinden birisiydi. Kimileri Hz. İbrahim’in Mevlid-i Halil Camii’nin bulunduğu yerin yakınındaki bir mağarada doğduğuna inanır. Bölge ve mağara bu nedenle kutsal kabul edilir.
Göbeklitepe, Karahantepe, Nevali Çori gibi çok yakın çevrede bu kadar çok Neolitik yerin hemen hemen aynı bölgede yer alması ilginçtir.
Son arkeolojik çalışmalar, Karahantepe’nin Göbeklitepe’den bile daha erken olabileceğini göstermektedir. Bu durum sitenin dünyanın bilinen en eski Neolitik bölgesi olduğunu göstermektedir. Nevali Çori ve Göbeklitepe’de olduğu gibi Karahantepe’de de benzer bir yerleşim planı bulunmaktadır.
Bugüne kadar 250’ye yakın “T” şeklinde dikilitaş gün ışığına çıkarılmıştır.
“Göbeklitepe Kültürü ve Karahantepe Kazıları” projesi kapsamında İstanbul Üniversitesi tarafından bölge halkının “Keçilitepe” olarak bildiği alanda 2 yıl önce yüzey araştırmaları başlatılmıştır. Çalışmalar, Profesör Dr. Necmi Karul tarafından yönetilmektedir.
Karahantepe ve tüm Şanlıurfa bölgesi, dünyanın bilinen tarihini değiştirmeye devam etmektedir.
(Kaynak: https://www.ktb.gov.tr/TR-327497/karahantepe.html)
